දුරඈත, පිටිසර, සුන්දර පළාතක තිබ්බ කැළැ ගමක් වෙච්ච කනයාගම කියන ගමේ සිද්ධ වෙච්ච කතන්දරයක් තමයි මම අද ඔයාලට කියන්න යන්නේ. ඒ ගමේ එක ගෙදරක හිටියා ''කුසුමා'' කියලා ගැමී කෙල්ලක් , ලස්සන හින්දමද මන්දා වයස විස්සක් වෙන්නත් කලින් දහ දොලොස් දෙනෙක් අතින්ම සල්ලං වෙන්ඩ තරම් කෙල්ල අවාසනාවන්ත උනාද වාසනාවන්ත උනාද මන්දා, කොහොම උනත් ඒකී හැබැම හැඩ කාරී , දවසක් ජේමිසාගේ කඩපිල ඉස්සරහින් කුසුමා කෙල්ල යන කොට ගමේ නඩලංකාර කොල්ලොත් එක්ක දාං අදිමින් උන්න පංසලේ ඇබිත්ත කං කොරන පුංචී අප්පු මාමා ලොකු හුස්මක් පිට කොරලා මෙහෙම කියුවා.
// අරකි කොල්ලෑව වගේ නලව නලවා යන හැටි බලාපියවු කොල්ලනේ , අම්මපා මට තොපිට වාගේ හයිය හත්තිය තිබ්බානං රිංගනවා ඕකිව උස්සගෙන බැද්දට //
මේ කතාවෙන්ම හිතාගන්ඩ පුළුවන්නේ ගමේ ඇතිවෙලා තිබ්බ තත්වය ඒ වෙනකොට , ඔය අල්ල පනල්ලෙම කූසුමගේ අප්පොච්චගේ දුරින් නෑදෑ නංගි කෙනෙකුගේ ලොකූ කොල්ලා වෙච්ච තූංගදාසයාව කෙල්ල සහෙට දෙනවා කියලා ගෙන්නාගන තිබ්බා මහ උන්දලා දෙන්නා. මහගෑණි තම්බලා දෙන දෙයක් ගිලලා කුඹුරට යන තූංගදාසයාව හවස් කොරේට මොනවා හරි කොළපත් ගහලා දීලා හේනට දක්කනවා,
අනේ ඉතින් අසරණ තූංගයත් එළුවගේ ඇට දෙක වැටෙනකං පස්සෙන් ගෑටුව නරියා වාගේ , කුසුමගේ චීත්ත රෙද්ද තමන්ගේ දෙපතුල් ලග ගැලවිලා වැටෙනකං හීන දැක දැක කූඹුර පාරෙයි , හේන පාරෙයි ගාටනවා.
ඔන්න ඔය අතරේ තමයි ගමේ තිබ්බ මුහන්දිරම් වළව්වට කොළඹ රටේ ඉදන් බයිස්කෝප්කාර නඩයක් කඩං වැටුනේ. ලොකූ හාමුදුරුවෝ, ලොකු ඉස්කෝලේ මහත්තයා , විදානේ මාමා , පොඩි මහත්තයා , වගේ කිහිප දෙනෙක් මේ හුට්ටලංකාරයෝ ගමට පය තිබ්බ එකට විරුද්ධ උනත් මුහන්දිරම් වළව්වේ පොඩි හාමු මහත්තයා ( ඉස්ටිවන් මහත්තයා ) ට තිබ්බ බලපුළුවන් කාරකං හන්දා කොරගන්ඩ දෙයක් නැතුව , රකින කිකීළියෝ වාගේ කෙකරගගා නිකං හිටියා.
දැන් ඉතින් ගමේ බඩවැටියක් , රුස්ස ගහක් , ගල් තලාවක්, ගානේ පින්තූර ඇල්ලිල්ල ජයටම කෙරිගන යනව. කුසුමා කෙල්ලත් ඉතින් බයිස්කෝප්කාරයෝ යන යන තැනට පස්සෙන්යනවා, ඒකි කොහොමත් ඔයවාගේ සුකුරුත්තං වැඩවලට මනාප ගෑණි නෙවෑ.
ඒ බයිස්කෝප් එකේ හිටපු නෝනා පුටුවක ඉන්දවලා , ගෑණුකෙනෙක් වාගේ පද්ද පද්දා යන මහත් තැන් කෙනෙක් අර නෝනගේ මූණේ සායම් උලනකොට කූසුමට මෙහෙම හිතුනා
" ජාති ගවුමක් අන්දවලා සායම් ටිකක් මූනේ උලලා ගත්තානං මං ඒ ගෑණිට වඩා ලස්සනයි "